Iz utrobe zemlje izranja čitavo naselje. Očuvani ostaci kuća, kameni grob sa skeletom i na hiljade delova predmeta od keramike, kamena, metala, kostiju svedoče o životu prvih zemljoradnika na području opštine Lebane u doba neolita.
„Pouzdani podaci o stanovanju na lokalitetu Svinjarička Čuka dolaze iz perioda starijeg neolita, starčevačka kultura iz perioda ranog i srednjeg bronzanog doba gde imamo kuće“, kaže Vladimir Stevanović, viši kustos-arheolog Narodnog muzeja Leskovac.
Analizama naši i austrijski stručnjaci istražuju razvoj prvih sela. Njihova ekonomija zasnivala se na stočarstvu.
„Na uzgoju domaćih životinja, prvenstveno ovaca, koza, goveda i svinja. Pored stočarstva oni su se bavili i lovom“, objašnjava Danica Grujić, doktorand Arheološki institut Beograd.
Kako krampovima idu dublje, u rane slojeve neolita tako pronalaze neobične, minijaturne alatke od kamena. Doktor Bogdana Milić je među vodećim stručnjacima u Evropi za tu oblast.
„Počinjemo novu saradnju sa naučno-istraživačkim savetom u Španiji, u Barseloni gde radimo funkcionalne analize. Tako da ćemo pored proizvodnje i sirovina isto dobiti nove informacije o tome kako se taj kamen koristio“, naglašava dr Bogdana Milić, Arheološki institut u Beču.
Prezadovoljni su dosadašnjim rezultatima koji ukazuju na to da su doline Morave i Vardara još od praistorije važan koridor za migraciju stanovništva. Cilj projekta je da se rekonstruiše dolazak neolita u Evropu. Svinjarička Čuka ima ključnu ulogu.
„Prvo da se pronađe ta praznina između Egejskog mora i Dunava odnosno da se utvrdi način na koji se neolitizacija širila. Drugi deo cilja je pronaći regionalne karakteristike naselja u neolitskom periodu“, kaže dr Barbara Horejš, naučna direktorka Arehološkog instituta u Beču.
„Rukovodim istraživanjima na lokalitetu Amzabegovo u Makedoniji, poznat neolitski lokalitet. Ovde je u Južnoj Srbiji fokus na lokalitetu Svinjarička čuka. Cilj je da napravimo komparativni pristup u proučavanju ta dva lokaliteta“, ističe dr Darko Stojanovski, Arheološki institut u Beču
U 2025. godini arheologije u Srbiji vredni eksponati sa Svinjaričke Čuke postaće deo stalne postavke leskovačkog Narodnog muzeja. Novo svetlo o praistoriji Južnomoravskog sliva doneće i monografija koju već pripremaju.
(RTS)