Kineski satelit Ajnštajnova sonda (Einstein Probe – EP) otkrio je do sada nepoznatu vrstu kosmičke eksplozije koja uključuje slaba i brza rendgenska zračenja (X-ray transienti), koja se pojavljuju tokom smrti masivnih zvezda.
Otkriće, objavljeno u najnovijem broju časopisa Priroda astronomije (Nature Astronomy), dovodi u pitanje postojeće teorije o kolapsu zvezda i otkriva skrivenu klasu zvezdanih eksplozija, piše Sinhua.
Satelit je zabeležio misteriozno rendgensko bljeskanje u trajanju od 150 sekundi, nazvano EP240414a, koje je poteklo od umiruće zvezde udaljene četiri milijarde svetlosnih godina. Naknadna posmatranja potvrdila su njegovu povezanost sa retkom supernovom, SN 2024gsa, i otkrila slab relativistički mlaz, sličan onima u bljeskovima gama zraka (GRB), ali sporiji i manje energetski.
Napredna širokougaona rendgenska tehnologija satelita EP omogućila je naučnicima da prate razvoj tog mlaza, pružajući ključne dokaze za razumevanje kako nastaju ti mlazovi, kao i osnovne fizike supernova eksplozija.
„Ovi brzi rendgenski transienti su poput kosmičkog vatrometa – sjajni i prolazni, što ih čini izuzetno teškim za otkrivanje“, rekao je glavni autor Gao He sa Univerziteta u Pekingu. „Prethodne misije ih nisu mogle otkriti zbog ograničenih mogućnosti detekcije“, dodao je.
„Ovo je prvo EP-ovo otkriće rendgenskog transienta povezanog sa supernovom, što označava početak nove ere u vremenski usmerenoj visokoenergetskoj astrofizici“, dodao je koautor Vang Siaofeng sa Univerziteta Tsinghua.
Lansiran u januaru 2024. godine, EP koristi najsavremeniju optiku „rakovo oko“ za posmatranje rendgenskog neba sa neuporedivom osetljivošću.
„EP240414a pokazuje sposobnost misije EP da otkriva nove kosmičke pojave“, rekao je glavni istraživač misije, Juan Veimin iz Nacionalne astronomske opservatorije Kineske akademije nauka.
Naučnici očekuju još mnogo otkrića dok misija nastavlja da istražuje dinamični svemir.
(Beta)
(Krstarica)